Omgevingsvergunning toegekend voor kolenwasserijen 1 en 3 op be-Mine

Het college van burgemeester en schepenen heeft op 29 juni ’23 een vergunning onder voorwaarden afgeleverd aan NV be-MINE voor de herbestemming van de kolenwasserijen 1 en 3. Het betreft het zgn. project be-NATURE, dat tot doel heeft om beide kolenwasserijen in stand te houden, te ontsluiten en te herbestemmen. Met dit project krijgt één van de grootste en meest complexe gebouwen op de site een herbestemming. Het is bovendien een project met ongelooflijk veel toekomstmuziek voor zowel de mensen van Beringen als voor de vele bezoekers die ieder jaar naar de be-MINE-site komen. Alle betrokken partijen, gaande van beleidsmakers, administraties, erfgoedverenigingen, ex-mijnwerkers en bewoners van Beringen-Mijn, zijn dan ook zeer opgetogen en kijken samen uit naar realisatie.

De mijnsite van Beringen omvat 100.000m² aan bestaand gebouwenpatrimonium. Daarmee is het de grootste industriële erfgoedsite in Vlaanderen en uniek in Europa. De site wordt herontwikkeld door be-MINE nv, een samenwerking tussen de Limburgse investeringsmaatschappij LRM en de private ontwikkelaars Ciril en Van Roey Vastgoed. Het doel? Een uniek toeristisch recreatief erfgoedproject met internationaal potentieel dat tevens ook een belangrijke katalysator vormt voor de aangrenzende cité.

Dat doel wordt tastbaar, nu het college van burgemeester en schepenen een vergunning aflevert aan be-MINE nv voor de herbestemming van de kolenwasserijen 1 en 3. “Het schepencollege van Beringen heeft voor be-MINE steeds het behoud van de beeldwaarde en de ensemblewaarde van het gebouwencomplex als essentieel naar voren geschoven. Het huidig project voldoet aan deze voorwaarde. Meer nog, het gebouw wordt als monument op een zeer doordachte en laagdrempelige wijze voor het publiek ontsloten met een belevingspad, een indrukwekkend 360°-panoramapunt en een toeristisch fietspad onder het gebouw“, stelt Thomas Vints, burgemeester van Beringen.

Uit het aanvraagdossier blijkt dat het voorstel om bepaalde gebouwdelen te slopen en te verwijderen grondig is onderzocht en besproken. Het schepencollege treedt de visie van experten bij dat die ingrepen geen enkele afbreuk doen aan de erfgoedwaarde. “Het productieproces blijft afleesbaar en wordt bovendien zelfs méér inzichtelijk doordat het gebouw deels intern wordt ontpit. De bezoekbare kerndie daardoor ontstaat, biedt mogelijkheden tot plantengroei en een heractivatie van het omloopwater, wat voor een extra dimensie zorgt. Dit kadert ook in de visie tot het natuurlijk vergroenen van de site”, licht Karolien Sas, algemeen directeur van be-MINE toe. “Daarenboven zorgt de combinatie van be-NATURE met het mijnbelevingscentrum be-MINE PIT voor een uniek totaalverhaal waar verleden en toekomst samenkomen.”

Nu of nooit

Naast het feit dat het schepencollege overtuigd en enthousiast is over hoe dit monument in stand zal worden gehouden, zijn voor het stadsbestuur nog een aantal andere elementen belangrijk. Burgemeester Thomas Vints: “be-NATURE is een project met een enorm groeipotentieel. De authenticiteit en de sfeer die het monument – van binnen en van buitenuit – zal uitstralen, gecombineerd met zijn ligging, zal niet alleen bezoekers en toeristen aantrekken, maar wordt zeker ook een plek voor creatief, sociaal en economisch ondernemerschap en ontmoeting.”

Ook het momentum is heel belangrijk. Er is vandaag een breed draagvlak en geloof in be-Nature, wat o.a. blijkt uit de sluitende projectfinanciering met belangrijke financiële inbreng vanuit diverse overheden. “De strikte timing die in dat kader wordt opgelegd, garandeert enerzijds een snelle realisatie, anderzijds voorkomt het verder verval. Ook het feit dat enkele weken geleden aan be-MINE PIT vergunning werd verleend, biedt alle mogelijkheden en kansen om beide projecten in onderlinge afstemming en synergie met elkaar te ontwikkelen”, aldus burgemeester Thomas Vints.

Monumentenzorg Beringen: “Als Werkgroep Monumentenzorg Beringen ijveren wij reeds meer dan 30 jaar voor het respect en behoud van erfgoed in de stad Beringen, in het bijzonder de mijnsite in Beringen-Mijn. Wij zijn dan ook verheugd dat er een beslissing is, vanwege de stad Beringen en er vandaag een omgevingsvergunning is toegekend voor het project Be-Nature. Wij zijn ons bewust van de complexiteit van dit dossier en de weg, die werd afgelegd, en wij danken dan ook iedereen die hieraan heeft meegewerkt. Met nog veel werk op de plank, kijken wij uit hoe Be-Nature en Be-Mine Pit versmelten tot een unieke mijnerfgoedbeleving om Beringen-Mijn op de Europese kaart te plaatsen. Dit zijn alle betrokken partijen verschuldigd aan de ganse mijnwerkersgemeenschap in Limburg.”

Eenzelfde stem klink bij Igor Philtjens, gedeputeerde voor Toerisme: “Nu de vergunning er is, kunnen we starten met de werken voor be-MINE PIT. De mijnwerkers hebben al veel te lang moeten wachten op hun Limburgs mijnmuseum. Het is nu of nooit meer! De Provincie Limburg staat klaar!”

Een hart voor de mijnen

Tom Vanham, algemeen directeur van de Limburgse investeringsmaatschappij LRM: “Iedereen die een hart heeft voor de mijnen en kolenwasserijen, is ontzettend blij met deze afgeleverde vergunning. Dit project kan je in feite beschouwen als een kind van iedereen: be-MINE wilt immers dat dit iconische gebouw publiek toegankelijk wordt voor zowel de Beringenaren als voor de vele bezoekers die ieder jaar naar deze unieke site komen. Naast beleving en passage willen we hier uiteraard ook economische activiteiten uitrollen. Denk maar aan leisure en horeca. Private investeringen zijn immers nodig om het financiële plaatje rond te krijgen. Ja, dit is een project met een grote positieve impact op de gemeenschap waar enorm veel toekomstmuziek en zeer veel gelaagdheid in zit. Een schitterende parel – uniek in Europa – waar we met zijn allen enorm trots op mogen zijn. Vandaag is dan ook een cruciaal momentum, voorafgegaan door grondig overleg en een nauwe samenwerking tussen alle betrokken partijen. Het best haalbare ligt nu op tafel en krijgt steun op alle beleidsniveaus, met tegelijk ook een belangrijke hoeveelheid subsidies. Daarenboven zijn we zeer blij met de steun van de erfgoed- en mijnwerkersverenigingen. We kijken dan ook allemaal even verwachtingsvol uit naar de effectieve realisatie. Samen met Houtpark en be-MINE PIT wordt be-MINE een mijnsite met internationale uitstraling die zijn gelijke in Europa niet kent. We moeten er dus nu samen voor gaan, de middelen securiseren en de belangen van Limburg veilig stellen. En uiteraard blijven we ook in de toekomst inzetten op overleg en samenwerking. Want de allergrootste dromen realiseer je samen.”

Gouverneur Jos Lantmeeters: “Zonder mij uit te willen spreken over de inhoud van het dossier ben ik vooral verheugd om vast te stellen dat alle betrokken partijen – van initiatiefnemers tot het stadsbestuur – er steeds voor geijverd hebben om een zo breed mogelijk draagvlak te creëren voor dit toch wel complex project. Als bijgevolg dan ook nog verschillende overheden dit project honoreren met aanzienlijke financiële middelen dan sterkt dit mij in mijn overtuiging dat de initiatiefnemers ook met de nodige zorgzaamheid zijn tewerk gegaan om de gehele site – met behoud van zijn uniciteit – een toekomst te geven die het verdient. Een zoveelste bewijs dat grote Limburgse eensgezindheid kan leiden tot grote realisaties.”

Ook bij de Vrienden van het Mijnstreekmuseum vzw & Mijnmuseum vzw klinkt er veel opluchting en enthousiasme: “Eindelijk! Dit project is voor de statige kolenwasserijen zeker niet het einde van een belangrijk zichtbaar industrieel verleden, maar wel het mooie begin van een betekenisvolle toekomst!“

Tom Vanham (LRM) over herbestemming Beringse kolenwasserijen

Bij TVL in de studio zit Tom Vanham, directeur van investeringsmaatschappij LRM die het Limburgse mijnpatrimonium beheert.

Kolenwasserijen 1 en 3 krijgen tweede leven op grootste industriële erfgoedsite van Vlaanderen

be-NATURE principe verzoent kolenwasserijen met Moeder Natuur

Hoe geef je twee vervallen kolenwasserijen een creatieve en maatschappelijk verantwoorde invulling? Met die vraag in het achterhoofd werkte ontwikkelaar NV be-MINE de jongste maanden een toekomstscenario uit voor de reusachtige kolenwasserijen 1 en 3 op de voormalige mijnsite in Beringen. Het antwoord? Be-NATURE, een restauratieprincipe waarbij de lokale natuur gecontroleerd wordt binnengebracht in een gedeelte van het mijnerfgoed. Dit verrassende samenspel tussen natuur en erfgoed – goed voor een investering van om en bij de 10 miljoen euro – wil jaarlijks meer dan 100.000 extra bezoekers naar be-MINE trekken.

Met 100.000 m² aan gebouwen is be-MINE de grootste industriële erfgoedsite in Vlaanderen, en uniek in Europa. De voorbije 10 jaar maakte het voormalige mijnterrein een ware metamorfose door: het ontpopte zich tot een aantrekkelijke en economische waardevolle toeristisch-recreatieve site, met veel beleving en ontspanningsmogelijkheden en dit met respect voor de erfgoedwaarde.

In deze mooie erfgoedpuzzel ontbreekt echter nog één belangrijk stuk, weet Tom Vanham (Algemeen Directeur NV LRM): “kolenwasserijen 1 en 3 staan sinds de mijnsluiting leeg. Door de jaren heen geraakten ze dan ook verwilderd en in verval. Daarom is het cruciaal om deze historische gebouwen nieuw leven in te blazen.”

be-NATURE principe

Daarom stak be-MINE de jongste maanden de koppen bij elkaar met heel wat erfgoedexperts, sectororganisaties, erfgoedverenigingen, ex-mijnwerkers en betrokken beleidsmakers. Het resultaat? Het be-NATURE principe, waarbij industrieel erfgoed en natuur samen een unieke mix vormen. “We kiezen voor het absolute behoud van beeldwaarde. Kolenwasserij 3 bewaren we bovendien integraal als een ‘kijkdoos’, met het oog op een invulling in de toekomst. De bouwvallige gevels maken plaats voor tijdelijke transparante gevels. Zo krijg je vanop de terril inkijk in deze kolenwasserij”, aldus Jeroen Huysmans (Algemeen Directeur NV be-MINE).

“In kolenwasserij 1 komen we terug tot de essentie van het gebouw: de kracht van de structuur. We behouden het dragend skelet van balken en kolommen en ruimen onveilige vloerplaten en verloederde installaties op. We gaan voor een light restauratie van de gevels aan de Noordzijde met het oog op het behoud van de beeld- & ensemblewaarde. Deze façade wordt ondersteund door 3 zorgvuldig gerestaureerde travéeën en we voeren intensieve beton- en staalherstellingen uit. Een aantal resterende geselecteerde installaties en het merendeel van de structuur laten we gecontroleerd overnemen door de bloeiende lokale natuur errond. Om de lokale natuur te laten floreren maken de momenteel donkere ruimten plaats voor een nieuwe transparante dak structuur. Deze spectaculaire symbiose maken we publiek toegankelijk voor fietsers, wandelaars en erfgoedliefhebbers, zodat bezoekers zich kunnen vergapen aan de essentie van be-MINE: industrieel erfgoed en natuur aan de voet van het Kolenspoor”, zo legt Jeroen Huysmans uit.

Twee activiteiten laden deze nieuwe internationale eyecatcher op qua programmatie “Enerzijds komt er een thematische horecabeleving aan de voet van het Kolenspoor, anderzijds een kunstgalerij waarbij kunst, industrieel erfgoed en natuur verweven. De invulling hiervan gebeurt samen met privé-partners waarvoor reeds de nodige concrete gesprekken lopen, en zal complementair zijn met het huidige Limburgse aanbod. We mikken op een opening in 2024”, zo besluit Jeroen Huysmans.

“Toon-project in Europa”

“Er werden maar enkele kolenwasserijen in Europa als erfgoed bewaard. Er is dus ook weinig ervaring met het zoeken naar herbestemming en nieuwe invulling van dergelijke reusachtige complexen. De kolenwasserij van Beringen kan dus uitgroeien tot een toon-project in Europa. Bouwkundig erfgoed is een niet-hernieuwbare grondstof. Wat afgebroken of verwijderd wordt zijn we voor altijd kwijt. Het zoeken naar een nieuwe toekomst is een creatief proces, dat uitgaat van respect voor wat we hebben, dat maximale reversibiliteit nastreeft. Een bestemming in dit geval liefst gerelateerd aan het verhaal van de kolenwasserij, maar ook nuttig, duurzaam en creatief. De aanpak van de kolenwasserij van Beringen kreeg recent een bijzondere dynamiek en staat op een keerpunt. Daarbij moeten vele partijen de handen NU in mekaar slaan. De Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw wil graag zijn medewerking verlenen”, aldus Hendrik Nelde (Bestuurder VZW VVIA).

Voor de industriële activiteiten had je een stevige ondergrond nodig. Maar voor de invulling van be-MINE is die verharde vloer overbodig. Door te ontharden krijgt het hemelwater de kans om in de grond te trekken. Dat helpt tegen verdroging en overstromingsgevaar.

“Participatief traject”

“De mooiste erfgoedprojecten worden gerealiseerd wanneer er een sterk participatief traject is, met ruimte voor inspraak van onder uit. We zijn daarom sterk gecharmeerd door het proces dat be-MINE hier heeft gelopen om ook de erfgoedsector intensief te betrekken. Door een constructieve dialoog is heel veel mogelijk, ook op dat punt speelt be-MINE een rol die als voorbeeld kan dienen voor andere projecten in Vlaanderen”, zegt Matthias Francken (Algemeen Directeur VZW HERITA).

Steun van Vlaanderen, Provincie Limburg en Stad Beringen

Een ambitieus project realiseren, dat vergt de nodige middelen. In totaal gaat het om een investering van om en bij de 10 miljoen euro. De Vlaamse overheid engageert zich alvast voor 2 miljoen euro becijfert Minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele: “Vlaanderen beschikt over heel wat waardevol erfgoed, maar een site van deze omvang en allure is zeldzaam. De plannen voor de vernaturing van kolenwasserijen 1 en 3 getuigen van creativiteit en maatschappelijk engagement. Bovendien nemen de initiatiefnemers zich voor om samen te werken met internationaal gerenommeerde partners. We rekenen er dan ook op dat dit concept jaarlijks meer dan 100.000 extra bezoekers uit binnen- en buitenland aantrekt, die bewust kiezen voor de combinatie van industrieel erfgoed en natuur. Zo verhogen we de aantrekkingskracht van onze regio.”

Ook gedeputeerde van Toerisme en Erfgoed Igor Philtjens toont zich enthousiast. “De symbiose van behoud van beeldwaarde en de be-NATURE filosofie is ideaal. De authenticiteit van het mijnerfgoed op be-MINE is immers zo sterk dat beleving kan worden gerealiseerd zonder allerlei grote ingrepen. Dat is ook ons uitgangspunt voor de realisatie van het mijnbelevingscentrum be-MINE PIT. De kracht van het industrieel erfgoed gebruiken we voor het creëren van een unieke belevingsroute doorheen de monumentale gebouwen. De bezoeker krijgt zo een beklijvende ervaring van het werk van de mijnwerkers en van de impact van de mijnindustrie op de Limburgse economische ontwikkeling en de samenleving. Weldra start de uitvoering. Meer dan 30 jaar na de sluiting krijgt de site weer haar grandeur van economische hotspot voor Beringen en, door de aanleg van het Kolenspoor, ook voor Limburg. Het Kolenspoor verbindt niet enkel het leisure-aanbod in de vroegere mijnzetels maar verbindt ook twee toeristische toptroeven: fietsen en erfgoed. Dat creëert kansen voor nieuw ondernemerschap en jobs in de Limburgse vrijetijdseconomie.”

Ook Burgemeester Thomas Vints is erg tevreden met de huidige plannen: “Stad Beringen werkt al 10 jaar nauw samen met nv be-MINE voor de reconversie van de voormalige mijnsite. Be-MINE werd een nieuw stadsdeel waar je kan wonen, naar school kan gaan én waar plaats is voor ontspanning. De herbestemming van de kolenwasserijen bleef geruime tijd een moeilijk vraagstuk wat ook leefde bij onze Beringenaren. We zijn blij dat er nu een concreet voorstel op tafel ligt wat naar mijn aanvoelen een mooi sluitstuk vormt met wat er al te beleven valt op de site.”

Ook verenigingsleven schaart zich achter be-NATURE

De Europese erfgoedvereniging Europa Nostra ziet dit project als een extra troef voor het behoud van het erfgoed. “De be-NATURE beleving met publieke doorgang doorheen kolenwasserij 1 als toegangspoort voor het Limburgse kolenspoor is voor Europa Nostra Belgium een geloofwaardig en aantrekkelijk onderdeel van een ontwerp dat de kolenwasserijen 1 en 3 verzoent met de reeds goedgekeurde herbestemming van de kolenwasserijen 2 en 4 en de ontwikkeling van het be-MINE PIT belevingscentrum”, zegt Paul Dujardin (Voorzitter Europa Nostra Belgium). “Hoewel een aantal vragen over de uitwerking uiteraard nog beantwoord moeten worden, is Europa Nostra Belgium ervan overtuigd dat het voorgestelde concept binnen de kortste termijn voor verdere uitwerking goedgekeurd moet worden. Er valt geen tijd meer te verliezen, willen we de meest volledig bewaarde mijn van Limburg voor de toekomst bewaren.”

Als voorzitter van de werkgroep Monumentenzorg Beringen doet Stephan Put ook een oproep aan alle stakeholders in het dossier van de herbestemming van kolenwasserijen 1 en 3: “Monumentenzorg Beringen zou het fantastisch vinden als het momentum rond dit project wordt aangegrepen voor de continuïteit van een constructief debat en overleg over de herbestemming van kolenwasserijen 1 en 3, als een integraal onderdeel van het totaalproject van alle kolenwasserijen: 1, 2, 3 en 4.”

Tot slot bekrachtigen ook VZW Mijnmuseum en VZW Vrienden van het Mijnstreekmuseum dit positieve verhaal. “Het be-NATURE project is een merkwaardige positieve voorzet om de overblijvende kolenwasserijen mee te integreren in het hele be-MINE verhaal”, zegt William Vanderheyden (Voorzitter van VZW Mijnmuseum).

Thomas Vints: 'Vroeger reed men in een boog om Beringen Mijn heen, nu is het een toeristische hotspot'

“Vroeger reed men in een boog om Beringen-Mijn heen, nu is het een toeristische hotspot.” Dat zegt de Beringse burgemeester Thomas Vints. Na 10 jaar investeringen is be-MINE uitgegroeid tot de groeimotor voor het lokale toerisme.

Gezien op TVL: be-MINE bestaat 10 jaar

In Beringen wordt zaterdag het 10-jarig bestaan van be-MINE gevierd. Na de sluiting van de mijnen verrees een heel nieuwe stad op het voormalige mijnterrein. Waar Limburgse mijnwerkers jarenlang steenkool uit de ondergrond haalden, is er vandaag een duikcentrum, een avonturenberg, een klimcentrum, een woonwijk, een school, een winkelcentrum, een woonzorgcentrum, een sportoase en een mijnmuseum. De Limburgse investeringsmaatschappij LRM, die nog meer plannen voor de site heeft, geeft Limburg een mooie kijk in de overgang van het mijnverleden naar het heden en de toekomst van Beringen, verteld door de mijnwerkers zelf, in de film Uit de Put. De film is in primeur te zien op TV Limburg, op 9 en 10 september (tot 18 uur) en 11 september om (10 uur).

Kortfilm 'Uit de put' duikt in Beringse mijnverleden

Buurtbewoners en ex-mijnwerkers aan het woord

Vanaf 1907 is de steenkoolmijn van Beringen een van de goudmijnen die Limburg op de kaart zet. Maar in 1989 komt de laatste kar boven. Daarna moet de voormalige mijnsite zichzelf opnieuw uitvinden. Dertig jaar na de sluiting is be-MINE springlevend: hier zie je hoe het verleden en de toekomst elkaar omarmen. Zeven buurtbewoners en ex-mijnwerkers vertellen hoe de hechte gemeenschap samen uit de put klom. Wandel met de 87-jarige Stinus de terril op. Drink met loco-machinist Bruno een espresso. Of neem met Jos en Rik een duik tussen de vissen van het TODI-duikcentrum. De warme stem van Matteo Simoni gidst je over de grenzen van tijd en ruimte.

be-NATURE doet SDG’s bloeien

In 2015 legden de Verenigde Naties de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) vast. Zij vormen de basis voor de duurzame ontwikkelingsagenda tot 2030. NV be-MINE is helemaal overtuigd van die duurzame aanpak. Het bewijs vind je op de mijnsite van Beringen: be-MINE is een ideale proeftuin om de duurzame doelstellingen in de praktijk te brengen. En dat gebeurt op vijf manieren.

1. Lokale plantengroei

In de voormalige mijn gebruikten de mijnwerkers sparrenhout om de gangen te stutten. Maar die sparrenbossen zijn aangeplant en dus niet-lokaal. Nu vervangen we ze door lokale variëteiten. Zo krijgt de inheemse natuur opnieuw voluit de kans om te groeien en te bloeien.

2. Minder verharding

3. Hergebruik van water

Op een enorm gebouw ligt … een imposant dak. En dat grote oppervlak zorgt voor een aanzienlijke ‘wateropbrengst’. In de plaats van al die neerslag naar de riolering te sturen, hebben we reservoirs gebouwd. Het opgevangen hemelwater hergebruiken we op verschillende plekken.

4. Gezonder parkeerbeleid

De tijd dat de auto koning was, ligt gelukkig achter ons. Iedereen weet dat een stukje wandelen best oké is. Daarom voorzien we voldoende parkeerplaatsen en ijveren wij bij overheden voor een maximum parkeernorm, met parkeerfaciliteiten die iets verder van het gebouw liggen. Dat maakt de omgeving aan en rond de inkom veiliger en aangenamer.

5. Nieuwe lokale tewerkstelling

Om al de doelstellingen te realiseren, hebben we gemotiveerde collega’s nodig. Zo zorgen de SDG’s voor nieuwe arbeidsplaatsen. Op die manier stimuleert be-MINE de lokale werkgelegenheid én staat de duurzame visie in de kijker. Zo bouwen we samen aan morgen.

be-NATURE